Ba mẹ nên phản ứng như thế nào khi con "giở chứng"?

Cha mẹ không làm cho trẻ hư, trẻ con chẳng phải là con rối! Con hành động và phản ứng theo cách nhìn nhận riêng của con. Tuy nhiên, phản ứng của ba mẹ với các hành vi của con có thể là nhân tố giúp con định hình khái niệm và cảm xúc với chính những hành vi đó và sự kiện xảy ra ở môi trường xung quanh. Vậy ba mẹ nên phản ứng như thế nào khi con "giở chứng"?

Khi con đòi hỏi sự chú ý

Dù khó nhưng khi con "giở chứng" để có sự chú ý, cha mẹ nên cố gắng lờ đi. Cố gắng không tỏ ra khó chịu hay cáu giận. Cha mẹ giữ bài “lờ” khi con đòi hỏi sự chú ý. Tuy nhiên, bạn có thể quan tâm đến con khi con không “đòi” được quan tâm. Việc này làm cho trẻ không có cảm giác bị bỏ rơi, nhưng học được mỗi người là một cá thể riêng, và con nên học cách quan tâm đến mình, làm những việc mình thích để cảm thấy vui VỚI CHÍNH BẢN THÂN MÌNH chứ không phải làm để được lời khen.

Bé K, 3 tuổi, tìm mọi cách để có được sự chú ý của cha mẹ bằng cách làm ồn, nói to, quát tháo trong khi cha mẹ muốn ngủ trưa, hoặc xem tivi hoặc đọc báo hoặc làm việc. Sau một thời gian dài, cha mẹ lờ việc K nói to làm ồn, thậm chí cho bé vào phòng riêng, góc riêng để bé có thể tự chơi một mình thì việc làm ồn trong khoảng thời gian cha mẹ cần thời gian yên tĩnh cũng giảm xuống.

Cùng lúc với việc giảm thiểu sự quan tâm chú ý đến K khi em làm ồn không đúng lúc, cha mẹ cũng dành sự chú ý cho em khi em không đòi hỏi sự chú ý: một tối, mẹ bé K vào phòng và thấy K đang vui vẻ giở từng trang sách màu của em bên cạnh bố đang ngồi đọc báo. Mẹ nói: “K ngồi đọc sách yên tĩnh như người lớn ý, mẹ thích lắm”.

Tối hôm đó, sau khi làm mọi việc trong bếp xong, mẹ bảo K: “Con mang cuốn sách lúc nãy con đọc ra chúng mình cùng đọc nhé, mẹ thấy con đọc vui thế mẹ cũng muốn biết trong sách có gì hay!”. Bằng cách cho con sự quan tâm đúng mức khi xứng đáng, con học được một điều: khi con hư để đòi hỏi quan tâm, vì con hư nên con sẽ không được chú ý. Khi con ngoan bởi chính bản thân con làm việc tốt, con xứng đáng được sự quan tâm mặc dù con không cần đòi hỏi.

Khi con hư để thể hiện quyền lực

Cha mẹ ngay lập tức lùi lại, từ chối gây chiến và không chiều theo ý con (bỏ cuộc). Cố gắng đừng cáu giận. Nếu có thể, bạn cho phép con biết được hậu quả của hành vi xấu khi con "giở chứng".

Thường khi T, 2 tuổi, không chịu ăn, bố của T tìm mọi cách nịnh nọt, đe nẹt, dọa dẫm hay làm trò chưi, làm mặt xấu hay cho con xem tivi để con ăn hết bữa. Thậm chí, bố em còn ép em ăn,
bằng cách tiếp tục ép em ngồi trên ghế ăn không cho em xuống.

Sau đó, bố T thấy không ăn thua và gần đây bố thử một cách tiếp cận mới. Đầu tiên, bố GIẢM lượng ăn của con ở bữa ăn sáng, sau đó, khi vào bữa trưa bố chỉ cho T một lượng thức ăn nhất định phù hợp với nhu cầu của T và cho con một thời gian ngắn nhất định để ăn (10 -15 phút). Khi T có tín hiệu đầu tiên của phản kháng, đòi chơi, đòi trò, đòi tivi mà không quan tâm đến việc ăn, bố đơn giản nhấc con ra khỏi ghế (cho dù con mới ngồi chưa đầy 2 phút). Bố bảo: “chắc là con không đói, không cần ăn, đến bữa xế ăn luôn một thế vậy”. Bữa xế, bố T chỉ cho đúng phần của bữa xế: sửa hoặc hoa quả. Không nhiều hơn phần ăn mọi khi và tiếp tục quá trình này đến tối. T hiểu rằng việc từ chối không ăn không tạo nên cuộc chiến quyền lực như trước nữa mà thay vào đó chả ai quan tâm đến cái bụng đói của mình, mình phải sống qua ngày trong cái bụng rỗng tếch. Đương nhiên những ngày sau thái độ của T trên ghế ăn đã thay đổi. Bố áp dụng cách tiếp cận này sau 1 tuần thì cuộc chiến quyền lực trên bàn ăn giữa hai người đàn ông đã hoàn toàn chấm dứt!

Khi con trả thù

Khi con "giở chứng" trả thù thì cố không cảm thấy bị tổn thương là một việc rất khó. Nhưng nếu cha mẹ không tỏ ra bị tổn thương thì cái vòng luẩn quẩn của sự trả thù và tổn thương lẫn nhau cũng dần phai nhạt. Thay vào việc trả thù lẫn nhau, cha mẹ và con cùng xây dựng sự cảm thông, niềm tin và sự tôn trọng lẫn nhau.

Bé C, 4 tuổi, có cha mẹ mới trải qua một cuộc li thân. Khi mẹ cho C vào giường ngủ, bé đứng thẳng dậy, đẩy mẹ ra, mếu và nói: “Con không thích đi ngủ với mẹ, con thích đi ngủ với bố”. Mẹ cảm thấy vô cùng buồn và tổn thương, cảm thấy bị vô ơn và nhiều cảm giác phức tạp khác, nhưng mẹ cũng hiểu rằng việc mẹ phản ứng lại với C, cáu giận hay buồn khóc không giúp được gì cho C trong việc vượt qua hoàn cảnh khó khăn của gia đình. Mẹ chỉ nói: “Mẹ biết con thích đi ngủ với bố, cuối tuần khi con sang thăm bố, con sẽ được đi ngủ với bố”. Bằng việc tôn trọng cảm giác của con, mẹ cho C biết là mẹ hiểu và thông cảm với ước muốn của con, lâu dần mẹ dạy cho C rằng con không nhất thiết phải nói và làm những điều tổn thương người khác chỉ để vượt qua khó khăn và cảm xúc của bản thân.

Khi con muốn tỏ ra yếu kém

Nên nhớ khi đứa trẻ tỏ ra yếu kém là những đứa trẻ rất ít được động viên. Điều quan trọng nhất là cha mẹ không ép, ngược lại cũng không bỏ cuộc. Tránh mọi trêu ghẹo và mỉa mai. Tìm một điểm mạnh của con để động viên. Bố mẹ chú ý đến những cố gắng dù chỉ nhỏ nhất của con để cầu tiến bộ.

Bé M, 5 tuổi, tự xác định là mình không bao giờ biết đi xe đạp! Khi các bạn vui vẻ với bao nhiêu là xe đạp mini và xe 3 bánh thì bé xấu hố và tự ti không bao giờ muốn mang xe của mình ra chơi cùng các bạn. Bé chỉ ngồi trên cằu trượt hoặc xích đu và quan sát các bạn đạp xe. Bà nội thông thái của M rất tế nhị, không bao giờ đề cập đến chiếc xe đạp bố mẹ mua cho M vẫn nằm trong xó nhà. Thay vào đó, bà khen ngợi em ở những môn khác: “Con đu xích đu cao nhỉ. Con cao hơn cả bà. Con bám thật là chắc, chứ bà chắc bà ngã lâu rồi, con chỉ cho bà cách bám với!”. Bằng cách động viên tế nhị của bà, sau một thời gian, bà gây dựng cho M một niềm tin là em có khả năng làm được rất nhiều thứ. Và đến một ngày nào đó, biết đâu đấy, khi em lớn hơn một chút, khi em tự tin thêm một chút vào khả năng của bản thân, em sẽ có đủ dũng khí để học đi xe đạp. Sự kiên nhẫn, tôn trọng và khuyên khích đúng cách của bà là con đường để em gây dựng sự tự tin.