Thuật ngữ về kỹ năng trong trò chơi của trẻ

Vui chơi không chỉ hỗ trợ phát triển thể chất mà còn giúp ích cho các hoạt động sinh hoạt, xã hội, học tập của trẻ sau này. Chúng tôi xin giới thiệu những thuật ngữ về kỹ năng trong trò chơi cơ bản thường gặp trong sách để cha mẹ có thể hiểu hơn về lợi ích của từng kỹ năng thường thấy trong các trò chơi đối với sự phát triển của bé.

1. Vận động thô (Gross motor skill)

Là sự phát triển và phối hợp của các nhóm cơ lổn trên cơ thể trẻ, bao gồm kỹ năng lăn, bò trườn, xoay cơ thể, đi, chạy, đá chân, ném, vung tay, kéo, đẩy, leo trèo, v.v... Trẻ phát triển kỹ năng vận động thô trước kỹ năng trong trò chơi của trẻ về vận động tinh.                     

2. Vận động tinh (Fine motor skill)

Đây là khả năng điều khiển bàn tay và các ngón tay. Kỹ năng trong trò chơi của trẻ về vận động tinh phát triển tùy theo việc chơi - tập luyện ồ các dạng trò chơi của trẻ. Các kỹ năng thường thấy với dạng vận động này là: cầm, xoay, vặn, siết, lắp ghép khối, xỏ ngón v.v... và tập làm các động tác phức tạp hơn như thêu, đan, nặn tượng, vẽ tranh.

3. Trò chơi giác quan (Sensory play)

Hiểu một cách đơn giản, đây là dạng trò chơi phát triển đa giác quan của bé. Sensory play hỗ trợ thúc đầy trẻ em sử dụng một hoặc nhiều hơn các giác quan cùa chúng như nhìn, nghe, ngửi, sờ, nếm... Việc sử dụng nhiều giác quan khi thực hiện trò chơi sẽ giúp trẻ được thỏa sức khám phá, tăng cường các kỹ năng, sự nhạy bén cũng như phát huy được sự sáng tạo tìm tòi cùa trẻ.

4. Kỹ năng thao tác một tay (In-Hand manipulation)

Là khả năng chuyển động và thay đổi vị trí của vật thể trong một tay mà không dùng đến sự hỗ trợ của tay còn lại. Ví dụ: giấu đồng xu trong lòng bàn tay, chuyền bút giữa các ngón tay, tung đồng xu sấp ngửa...

5. Kỹ năng nhón (A Pincer Grasp)    

Kỹ năng trong trò chơi của trẻ này giúp nhặt những vật nhỏ bằng cách dùng ngón cái và ngón trỏ. Nếu con bạn đang dùng tất cả các ngón tay “tóm" lấy vật, hãy thực hành những hoạt động liên quan để giúp bé phát triển kỹ năng này.

6. Kỹ năng phối hợp các cơ trong vòm tay (Hand Arches)

Có một vài dây thần kinh trong lòng bàn tay của chúng ta có tác dụng giúp tay nắm được những vật có kích thước và hình dạng khác nhau. Những dây thần kinh này điều chỉnh hoạt động của ngón tay và kiểm soát lực của mỗi lần cầm, nắm.

7. Kỹ năng phối hợp của ngón tay cái (Thumb opposition)

Nghĩa là khả năng chuyển động của ngón cái làm sao để ngón này có thề chạm tới mỗi đầu ngón tay khác trong cùng bàn tay. Kỹ năng này giúp chúng ta cầm nắm vật ở các kích thước khác nhau và thao tác với các dụng cụ khác nhau. Thử tưởng tượng trong những thao tác đơn giản như buộc dây giày, kéo khóa, đánh bóng chày... rất cằn thiết phải có sự phối hợp của ngón cái và các đầu ngón tay khác.

8. Kỹ năng chuyến động riêng từng ngón tay (Finger isolation)

Là khả năng chuyển động riêng các ngón tay trong cùng một thời điểm. Trẻ nhỏ thường chuyển động tất cả các ngón tay cùng lúc với nhau. Khi lớn hơn, chúng học được cách chuyển động các ngón tay một cách riêng biệt. Kỹ năng trong trò chơi của trẻ này rất quan trọng trong sự phát triển của các dây thần kinh vận động, giúp chúng ta viết, đánh máy, chơi các loại nhạc cụ, cùng vô số hoạt động khác trong cuộc sống hằng ngày.

9. Kỹ năng phối hợp song song (Bilateral coordination)

Là khả năng sử dụng cùng lúc cả hai bên cơ thể một cách có kiểm soát và trật tự. Điều này nghĩa là dùng hai bên cơ thể để làm cùng một việc (cán bột mỏng để làm bánh), các chuyển động hoán đổi liên tục (đi bộ), hoặc sử dụng các chuyển động khác nhau ở mỗi phía (một tay cầm kéo, còn tay kia cầm giấy).

10. Kỹ năng vượt qua ranh giới (Crossing the midline)

Là khả năng dùng tay trái với qua nửa người phía bên phải và ngược lại, hoặc khả năng bắt tréo chân. (Ví dụ vẽ một đưòng nằm ngang giữa tồ giấy mà không cần đổi tay hoặc ngồi xếp bằng trên sàn).

11. Kỹ năng phối hợp tay - mắt (Eye hand coordination)

Đây là khả năng điều khiển các chuyển động của tay phối hợp với mắt nhìn. Một đứa trẻ nếu phối hợp không tốt sẽ gặp khó khăn khi chuyển động cơ thể để phản ứng lại vỏi những gì bé nhìn thấy ( kỹ năng này giúp bé xếp hình lego, bat bóng, cột dây giày...).

12. Kỹ năng sử dụng lực và tạo sức bền cho phần giữa cơ thể (Upper body strength and stability)

Phần giữa cơ thể (phần thắt lưng lên tới vai) giúp tay và chân di chuyển theo ý muốn, khi các cơ của phần này hoạt động hiệu quả, sẽ giúp cho các phần cơ của cánh tay và bàn tay di chuyển đúng ý và không bị mỏi. Các hoạt động liên quan để rèn luyện kỹ năng này sẽ giúp trẻ thấy dễ dàng hơn trong việc sử dụng bàn tay và ngón tay một cách khéo léo. 

13. Các kỹ năng trước khi viết (Pre-writing skills)

Các kỹ năng cơ bản tự nhiên (được miêu tả ở trên) cần được hoàn thiện trước khi một đứa trẻ cầm bút. Rất nhiều trẻ hoàn thiện những kỹ năng này một cách tự nhiên chỉ bằng việc "là trẻ con và làm những gì trẻ con làm: đó là CHƠI mỗi ngày”. Nhưng bởi nhiều lý do khác nhau, có một số trẻ cần sự hỗ trợ thêm. Hãy tham khảo thêm nguồn tư liệu về các trò chơi trong cuốn sách này để giúp bé yêu luyện tập tốt hơn.

14. Kỹ năng viết (Handwriting)

Một số trẻ gặp khó khăn trong việc viết chữ số, hoặc viết ngay ngắn, sạch đẹp. Trong sách, chúng tôi đã tập hợp những hoạt động thú vị đề giúp việc luyện tập kỹ năng này trở nên dễ dàng và bớt nhàm chán hơn.

15. Kỹ năng dùng kéo ( Scissor skills)

Kỹ năng trong trò chơi của trẻ này đòi hỏi sự phối hợp tay và mắt, dùng lực cùa bàn tay. Hãy khuyến khích con bạn luôn nhớ “ngón tay cái ở trên” nghĩa lả cả 2 ngón tay cái (tay cầm kéo và tay cầm nguyên liệu) luôn ở bên trên, luôn chỉ lên trần nhà. Trẻ nhỏ cần có sự giám sát của người lớn khi dùng kéo.

16. Kỹ năng tự phục vụ (Self help skill)

Thật là tuyệt vòi khi nghe con nói “con có thể tự làm được”. Trẻ ở tuổi chập chững biết đi rất háo hức được tự làm mọi thứ. Chúng ta cần tạo ra cơ hội và thòi gian cho bé thử cảm giác tự làm một số việc, dù điều này có thể sẽ cần đến rất nhiều sự nhẫn nại ở cha mẹ.