Bệnh lao sơ nhiễm ở trẻ: Triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa

“Lao sơ nhiễm” hay còn gọi là lao nguyên phát hay lao khởi đầu, là những biểu hiện và thay đổi của cơ thể sau lần đầu tiên cơ thể tiếp xúc với vi trùng lao. Bệnh lao sơ nhiễm ở trẻ em, đặc biệt là trẻ 1-5 tuổi.

Triệu chứng bệnh lao sơ nhiễm ở trẻ

Thường không rõ ràng, không có biểu hiện rầm rộ.

• Triệu chứng toàn thân: biếng ăn, sụt cân hay chậm lên cân, sốt kéo dài hay sốt tái đi tái lại.
• Các triệu chứng hô hấp thường gặp: ho kéo dài, ho tái đi tái lại, thở khò khè, khó thở. Các triệu chứng này do sưng các hạch bên trong lồng ngực, làm chèn ép bên trong lồng ngực. Các triệu chứng này có thể làm trẻ được chẩn đoán ban đầu nhầm với các bệnh lý hô hấp khác.
• Các triệu chứng ít gặp khác: hồng ban nút ở da, viêm kết mạc phỏng nước ơ mắt, tiêu chảy kéo dài, sưng hạch trong ổ bụng, nốt loét ở da...
• Lao sơ nhiễm có thể lao nặng hơn như lao phổi, xẹp phổi, giãn phế quản, hay các dạng bệnh lao nặng hơn như lao màng não, lao màng bụng, lao xương, lao thận...

Các triệu chứng nghi ngờ trẻ mắc lao sơ nhiễm

• Trẻ có các triệu chứng sau: sốt kéo dài hay có các đợt sốt tái đi tái lại, chậm lớn, sụt cân, ho kéo dài, khò khè kéo dài; hoặc trẻ được chẩn đoán hen suyễn hay viêm phế quản nhưng điều trị liên tục mà vẫn không thấy hết, hoặc có giảm ho một thời gian rồi lại ho trở lại. Đặc biệt kèm theo đó là trong gia đình có người bị bệnh lao phổi thì rất nhiều khả năng là trẻ bị lao sơ nhiễm. Lúc này, trẻ cần được đưa đến các phòng khám chuyên về lao và hô hấp để được tầm soát bệnh.
• Lao sơ nhiễm ở trẻ em có thể bị chẩn đoán nhầm là hen.

Các xét nghiệm mà bác sĩ có thể thực hiện và chẩn đoán lao sơ nhiễm

• Chụp phim X quang phổi.
• Soi đàm tìm vi trùng lao (ở những trẻ khạc đàm được, hay lấy dịch dạ dày tìm vi trùng lao (ở những trẻ không khạc được đàm).
• Phản ứng lao tố.
• Chụp (CT scan) điện toán cắt lóp ngực.

Trừ trường họp tìm thấy vi trùng lao trong đàm hay dịch dạ dày, tất cả các xét nghiệm đều là gợi ý. Bác sĩ có thể phải dựa vào nhiều yếu tố: triệu chứng bệnh của trẻ, xét nghiệm, sự đáp ứng với các điều trị trước đây, nguồn lây lao... để có thể chẩn đoán được bệnh.

Tại sao bệnh lao sơ nhiễm ở trẻ khó chẩn đoán?

Triệu chứng bệnh thường mơ hồ, không rõ ràng. Trẻ có thể chỉ có biểu hiện một hay hai triệu chứng của lao sơ nhiễm. Chẳng hạn như: trẻ có thể chỉ có biểu hiện duy nhất là chậm lớn hay sụt cân, cha mẹ ít chú ý đến triệu chứng nên không đưa trẻ đi khám bệnh; hoặc trẻ có thể chỉ có biểu hiện duy nhất là khò khè kéo dài, khiến trẻ có thể được chẩn đoán nhầm với viêm phế quản hay viêm tiểu phế quản, hen suyễn. Vì thế việc đưa trẻ đi khám tầm soát lao khi trẻ có tiếp xúc với người bệnh lao là rất quan trọng.

Ngoài ra, các xét nghiệm hạn chế do ít khi tìm thấy vi trùng lao ở trẻ, trẻ nhỏ không khạc được đàm. Xét nghiệm tối tân như chụp điện toán cắt lóp ngực (CT scan ngực) thì hữu ích trong việc chẩn đoán bệnh nhưng vừa mắc tiền lại vừa làm trẻ bị nhiễm tia phóng xạ nhiều hơn.

Điều trị bệnh lao sơ nhiễm ở trẻ

Trẻ mắc lao sơ nhiễm cần được điều trị bằng thuốc kháng lao. Trẻ được uống thuốc lao hằng ngày, trong thời gian ít nhất 6 tháng. Thuốc lao có nhiều tác dụng phụ, do đó trẻ cần được theo dõi, tái khám đầy đủ theo hẹn của bác sĩ trong quá trình dùng thuốc để đánh giá kết quả điều trị cũng như giải quyết những tác dụng phụ của thuôc lao nếu có.

Phòng ngừa - Tầm soát lao sơ nhiễm

• Cho trẻ chích ngừa lao theo chương trình tiêm chủng của quốc gia.
• Tầm soát lao: những người có tiếp xúc với người bệnh lao phổi thì nên được khám tầm soát lao, hoặc trong gia đình có người mắc bệnh lao phổi thì tất cả thành viên trong gia đình nên được kiểm soát lao, đặc biệt là trẻ nhỏ, dù cho không có triệu chứng gì, vì một số trường họp trẻ sẽ không có triệu chứng gì cho đến khi cơ thể phát bệnh lao nặng.
• Nếu trong gia đình có người bệnh lao phổi thì cần áp dụng các biện pháp vệ sinh để tránh lây nhiễm lao cho người khác (ở phòng riêng, ăn uống riêng, đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên). Tránh cho trẻ tiếp xúc với ngưòi bệnh lao phổi. Hiện nay có chương trình uống thuốc phòng lao cho trẻ khi trong gia đình có người mắc lao phổi.
• Tăng cường sức đề kháng của cơ thể (chống suy dinh dưỡng).
• Giữ nhà cửa thông thoáng.
• Bản thân người bệnh lao phổi: cần ý thức tránh lây lan cho cộng đồng bằng cách đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác, che miệng khi ho, khạc nhổ, không khạc nhổ bừa bâi, rửa tay thường xuyên.