Tại sao trẻ thường không thể tập trung lâu được?

Vấn đề phổ biến nhất đối với trẻ em là chúng không thể chú ý và không thể tập trung lâu vào một việc gì. Thường sau khi tập trung được vài phút là đầu óc chúng lại miên man với những ý nghĩ không đầu không cuối. 

Tại sao trẻ thường không thể tập trung lâu được?

Chẳng hạn, trong giờ Sinh học cô giáo đang giảng về một số loài sinh vật biển, sau khi nghe được vài câu lập tức trong óc cậu bé James hiện lên hình ảnh về một bãi biển nào đó và những kỷ niệm về chuyến đi nghỉ cùng gia đình, và cứ thế suy nghĩ này nối tiếp ý nghĩ kia mà chẳng có ý nghĩ nào liên quan đến những điều cô giáo đang giảng giải.

Thật ra, một trong những lý do làm cho điều này thêm trầm trọng là do hệ thống giáo dục của chúng ta có khuynh hướng thiên về những môn học liên quan đến não trái như Toán, Ngôn ngữ, Lịch sử, Địa lý, Vật lý, Hóa học, Kế toán, Sinh học, Tin học,... Hơn nữa, trong giờ lên lớp, giáo viên có xu hướng dạy học bằng các phương pháp chỉ tận dụng não trái (giảng bài đơn điệu với những con số khô khan, dữ liệu thuần túy, các bài tập và bài kiểm tra). Ngoài ra, các lớp học truyền thống nhìn chung ít sử dụng các dụng cụ trực quan sinh động tạo ra âm thanh, hình ảnh, khơi gợi trí sáng tạo, hoạt động di chuyển, lôi cuốn cảm xúc hay trí tưởng tượng của người học.

Tuy nhiên, gần đây một số trường tư thục tiên phong đang bắt đầu áp dụng các phương pháp
mang tính bổ trợ này vào học đường. Khi não phải của một đứa trẻ không có cơ hội tham gia nhiều vào quá trình học, nó đâu có chịu “ngồi chơi xơi nước” mà sẽ giết thời gian bằng cách dệt nên những hình ảnh. Đó là lý do tại sao, ngồi học môn Sinh mà con bạn lại bay vào xứ sở thần tiên với những bãi biển xanh biếc và hàng cọ tỏa bóng trên nền cát trắng phau. Nếu không thế thì nó cũng hý hoáy vẽ nguệch ngoạc hình cô giáo hay đứa bạn ngồi bàn trên, hoặc ngồi xoay ngược ngó xuôi trên ghế, hoặc gấp tàu bay ném trong lớp, hoặc chọc phá đứa bạn ngồi bên cạnh... 

Điều này cũng lý giải tại sao nhiều đứa trẻ, nhất là các bé trai lúc nào cũng có vẻ bồn chồn, không thể ngồi yên được lâu. Chỉ sau vài phút, chúng bắt đầu ngứa ngáy chân tay và nhất định phải làm một cái gì đó. Tiếc thay, “cái gì đó” ấy thường không phải là việc làm được thầy cô giáo và phụ huynh khen ngợi. Sở dĩ có hiện tượng này là vì não phải cảm thấy “buồn chán”, nó cần sự “dịch chuyển”, “tưởng tượng” và “âm điệu” làm cho bận rộn. Kết quả, học sinh đó bị phân tán không thể tập trung vào bài học.

Khi hiện tượng không thể tập trung lâu xảy ra quá thường xuyên, những người lớn có trách nhiệm sẽ quy bản chất đứa bé này là “hiếu động thái quá”, “khả năng tập trung ngắn hạn”, “thiếu khả năng tư duy” và thậm chí “tiếp thu kém”. Thực chất, đứa trẻ này KHÔNG CÓ vấn đề gì về mặt đầu óc cả, chính phương pháp dạy học và cách học MỚI LÀ VẤN ĐỀ. Chúng tôi khám phá ra rằng, ngay cả những đứa trẻ bị cho là có triệu chứng “Rối Loạn Khả Năng Tập Trung và Hiếu Động Thái Quá” (Attention Deficit Hyperactive Disorder) vẫn có thể tập trung 100% khi trí óc của chúng được vận hành đúng cách.

Tại sao những học sinh không thể tập trung lâu lại có thể chăm chú 100% vào chơi game suốt mấy tiếng đồng hồ? Lý do là vì các trò chơi này tận dụng cả hai bán cầu não. Để chơi game giỏi cần đến lý luận, phân tích, ngôn ngữ (não trái) cũng như các kỹ năng của não phải như di chuyển, cảm xúc, màu sắc và tính sáng tạo.

Học bằng cả não bộ

Vậy bí quyết giúp trẻ chú ý, tập trung và học hành hiệu quả là gì? Câu trả lời là tận dụng cả hai bán cầu não vào quá trình học. Tức là hãy học bằng cả não bộ.

Khi học sinh sử dụng não phải (tưởng tượng, sáng tạo, âm điệu, màu sắc, cảm xúc, di chuyển, v.v...) vào việc học, hai bán cầu não sẽ tạo ra các tác động tương hỗ cho nhau giúp tận dụng sức mạnh não bộ nhiều hơn. Đồng thời, việc học cũng trở nên thú vị và hào hứng hơn. Các nhà khoa học đã chứng minh bộ não con người có khả năng ghi nhớ những thông tin bằng hình ảnh, âm thanh tốt hơn là từ ngữ và những con số đơn thuần.

Để tôi nêu một ví dụ về quá trình này. Học môn Sử thuần túy bằng não trái tức là đọc các sự kiện trong sách giáo khoa, lặp đi lặp lại cho đến khi những con số và dữ kiện được ghi vào bộ nhớ. Còn có một cách khác giúp các em học lịch sử thú vị và hiệu quả hơn nhiều: hãy học bằng cách tận dụng cả hai bán cầu não! Sau khi đọc và hiểu các sự kiện, các em có thể vẽ phác ra giấy vài hình ảnh, về một trận thắng chẳng hạn, rồi vẽ biểu đồ thể hiện những thắng lợi của quân ta về người và của; mất mát thương vong về phía quân địch. Con trai bạn thậm chí có thể phóng chiếu trí tưởng tượng của mình về quá khứ trong khi hình dung rất rõ nét chuỗi sự kiện dẫn đến thắng lợi cuối cùng ... tất cả giống như một đoạn phim 3D trong tâm trí, trong đó cậu bé có thể mường tượng và như nghe thấy cuộc đối thoại giữa các nhân vật liên quan. Việc sử dụng hai bán cầu não sẽ giúp thông tin trở nên sống động và mở rộng khả năng lưu trữ thông tin của não bộ. Học như vậy, chắc chắn cậu sẽ nhớ lâu hơn và thậm chí còn có những kiến giải riêng của mình về các sự kiện lịch sử, chứ không phải là một con vẹt chỉ biết nói lại những điều sách đã nói.